«ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ,

Το Συνέδριο της Διεθνούς, που συνήλθε στη Φιλαδέλφεια διέλυσε το Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών. Εξωτερική σύνδεση της οργάνωσης δεν υπάρχει πια.

"Η Διεθνής πέθανε!", θ' αναφωνήσει η αστική τάξη όλων των χωρών και με ειρωνεία ή χαρά θα αναφερθεί στις εργασίες αυτού του συνεδρίου σαν σε μια αναμφισβήτητη απόδειξη της ήττας του εργατικού κινήματος όλου του κόσμου. Ας μην επηρεαστούμε από τις κραυγές των εχθρών μας! Εγκαταλείψαμε την οργάνωση της Διεθνούς για λόγους που έχουν σχέση με την τωρινή πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη, αλλά σε αντάλλαγμα βλέπουμε ότι η αρχή της οργάνωσης αναγνωρίζεται και υπερασπίζεται από τους προοδευτικούς εργάτες όλου του πολιτισμένου κόσμου. Ας δώσουμε στους συντρόφους μας εργάτες της Ευρώπης μια ανάπαυλα, για να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους στις ίδιες τους τις χώρες, και θα είναι με βεβαιότητα σε θέση να παραμερίσουν τα εμπόδια που τους χωρίζουν από τους εργάτες άλλων περιοχών του κόσμου.

Σύντροφοι, ασπαστήκατε με ενθουσιασμό και αγάπη την αρχή της Διεθνούς, θα βρείτε τα μέσα για να ευρύνετε τον κύκλο των οπαδών της και χωρίς την ύπαρξη μιας Οργάνωσης, θα βρείτε νέους αγωνιστές που θα εργαστούν για την πραγματοποίηση των σκοπών της ένωσής μας. Οι σύντροφοι της Αμερικής σας υπόσχονται πως θα υπερασπίσουν και θα διαφυλάξουν με πίστη τις καταχτήσεις της Διεθνούς σ' αυτή τη χώρα έως ότου πιο ευνοϊκές συνθήκες θα ενώσουν πάλι τους εργάτες όλων των χωρών στον κοινό αγώνα και έως ότου αντηχήσει πάλι, πιο δυνατά από κάθε άλλη φορά, η έκκληση:

"Προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!"».

Είναι η ιστορική δήλωση που οι ετοίμασαν οι ηγέτες της Α' Διεθνούς, Ζόργκε και Σπάιερ, για να διαβαστεί στο 7ο και τελευταίο Συνέδριο της Οργάνωσης. Η αποστολή της είχε επιτελεστεί με τον καλύτερο τρόπο. Σαν Διεθνής Οργάνωση της εργατικής τάξης δεν μπορούσε πλέον αντικειμενικά να καθοδηγεί το παγκόσμιο εργατικό κίνημα. Ο μαρξισμός ως καθοδηγητική κοσμοθεωρία της πάλης για τον κομμουνισμό, είχε επικρατήσει πάνω σ' όλα τα οπορτουνιστικά ρεύματα σαν αποτέλεσμα της ανειρήνευτης διαπάλης των Μαρξ - Ενγκελς και των οπαδών τους μέσα στη Διεθνή. Το ίδιο έκαναν και με τον αναρχισμό. Η καινούρια εποχή που άνοιγε για τον καπιταλισμό με το πέρασμά του από την ορμητική άνοδο στη σταθεροποίηση και την αντίδραση, έφερνε το εργατικό κίνημα μπροστά σε νέα καθήκοντα και απαιτήσεις σε κάθε χώρα ξεχωριστά. Ηδη άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα οργανωμένα Εργατικά Κόμματα πάνω στη βάση της θεωρίας των Μαρξ - Ενγκελς. Η Διεθνής αντικειμενικά είχε διαλυθεί, αφού δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στη νέα κατάσταση. Το τυπικό μέρος εκφράστηκε με τη δήλωση των Ζόργκε - Σπάιερ, που αποτύπωνε την ουσία της απόφασης του τελευταίου Συνεδρίου της.

Αλλά ας δούμε την πορεία αυτής της εξέλιξης.

Στις 15 Ιούλη 1876 συνήλθε το 7ο Συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης Εργατών (Α' Διεθνής), στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ με ένα και μοναδικό θέμα: Τη διάλυσή της. Η απόφαση είχε ήδη ληφθεί από το Γενικό της Συμβούλιο. Ο Ουίλιαμ Φόστερ περιγράφει ως εξής τα γεγονότα:

«Αν και το Γενικό Συμβούλιο είχε γνωστοποιήσει, όπως μπορούσε, στα ευρωπαϊκά τμήματα τη σύγκληση του Συνεδρίου της Φιλαδέλφειας και τα είχε καλέσει να στείλουν αντιπροσώπους, όταν το 7ο και ταυτόχρονα τελευταίο συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών συνήλθε στην αίθουσα "Γερμανία" της Φιλαδέλφειας στις 15 του Ιούλη 1876, εμφανίστηκε μονάχα ένας ξένος αντιπρόσωπος, εκ μέρους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας. Οι άλλοι δέκα αντιπρόσωποι στο συνέδριο, ανάμεσα στους οποίους ο Ζόργκε και ο Βάιντεμέγιερ ήταν Αμερικανοί. Χωρίς πολλές συζητήσεις, η συνέλευση αποφάσισε τη διάλυση της Διεθνούς. Στην απόφαση που πάρθηκε δηλωνόταν ότι το "Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών διαλύεται", ότι το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο του τμήματος για τη Βόρεια Αμερική επιφορτίζεται να διατηρήσει και να αναπτύξει τις υπάρχουσες διεθνείς σχέσεις και ότι ανατίθεται στο Ομοσπονδιακό Συμβούλιο να συγκαλέσει ένα διεθνές συνέδριο, όταν δημιουργηθούν οι αναγκαίες συνθήκες. Ο Ζόργκε και ο Σπάιερ εξουσιοδοτήθηκαν να σχηματίσουν την επιτροπή που θα διαφύλαττε τα ντοκουμέντα της Διεθνούς και θα δημοσίευε τη δήλωση, για τη διάλυση της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, που ήταν προσαρτημένη στην απόφαση.

Υστερα από το συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών συνήλθε το συνέδριο της βορειοαμερικανικής ομοσπονδίας της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών (σ.σ. ήταν τμήμα της Διεθνούς) στις 16 με 19 του Ιούλη. Παραβρέθηκαν 13 αντιπρόσωποι, που εκπροσωπούσαν 17 τμήματα και 635 μέλη που πλήρωναν συνδρομές. Αφού εκλέχτηκαν αντιπρόσωποι στο Συνέδριο της σοσιαλιστικής ενότητας, που έπρεπε να αρχίσει λίγες μέρες αργότερα, η βορειοαμερικανική ομοσπονδία της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών αυτοδιαλύθηκε.

Αμέσως ύστερα απ' αυτό, στις 19 με 22 του Ιούνη και στην ίδια αίθουσα της Φιλαδέλφειας, όπως είχε προκαθοριστεί, συγκεντρώθηκαν οι διάφορες σοσιαλιστικές Ομάδες και σχημάτισαν τη νέα μαρξιστική οργάνωση, το Αμερικάνικο Εργατικό Κόμμα. Αυτό το Κόμμα στηριζόταν κυρίως στην οργανωτική ενότητα των δυνάμεων της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, που είχε διαλυθεί, με επικεφαλής τον Ζόργκε και τον Οτο Βάιντεμέγιερ και των λασαλικών δυνάμεων που καθοδηγούσαν. Ο Αντολφ Στράσερ και ο Ρ.Ι. McGuire. Ο Philip Van Patten εκλέχτηκε γενικός γραμματέας και ο Τζ. Π. Μακ Ντόνελ ορίστηκε συντάκτης του οργάνου του κόμματος, που έβγαινε στα αγγλικά του «The Labor Standard» («Εργατική Σημαία»). Με αυτά τα μέτρα συγκροτήθηκε οριστικά από οργανωτική άποψη το αμερικανικό μαρξιστικό κόμμα, που μέσω του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, εξακολούθησε να υπάρχει ως τις μέρες μας, δηλαδή ως το τωρινό Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ετσι με αυτά τα τρία συνέδρια στις ΕΠΑ, που συνδέονται μεταξύ τους, ολοκληρώθηκε μέσα σε μια βδομάδα το εξελιχτικό ιστορικό προτσές που συντελέστηκε στις γραμμές των σοσιαλιστών όλου του κόσμου: Η διάλυση της Α' Διεθνούς και η ίδρυση μαρξιστικών πολιτικών οργανώσεων σε εθνική βάση».

Η διαδικασία συγκρότησης Μαρξιστικών Εργατικών Κομμάτων αγκάλιασε και τις ισχυρές καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης και πρώτ' απ' όλες τη Γερμανία. Στο Συνέδριο της Διεθνούς στη Χάγη πάρθηκε απόφαση σχετικά μ' αυτό. Ο Ουίλιαμ Φόστερ αναφέρει σχετικά:

«Στην περίοδο που ακολούθησε αμέσως ύστερα από την Κομμούνα του Παρισιού εκδηλώθηκε στις διάφορες χώρες μια ισχυρή τάση για πολιτική πάλη. Οι εργάτες επιδίωκαν με τον τρόπο αυτό να μετατρέψουν σε πραγματικότητα ένα από τα πιο στοιχειώδη διδάγματα του ιστορικού αυτού αγώνα. Σύμφωνα με την τάση αυτή, οι μαρξιστές πρότειναν στο Συνέδριο της Χάγης σχέδιο απόφασης που περιλάμβανε ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος της απόφασης, που είχε υποβληθεί για έγκριση στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου του 1871. Το σχέδιο απόφασης έλεγε: "Στον αγώνα του ενάντια στις ενωμένες δυνάμεις των κατεχουσών τάξεων, το προλεταριάτο δεν μπορεί να δράσει παρά σαν τάξη και να οργανώσει τις δυνάμεις του σ' ένα ανεξάρτητο πολιτικό κόμμα, που να αντιπολιτεύεται όλα τα παλιά κόμματα, τα δημιουργημένα από τις κατέχουσες τάξεις. Το πολιτικό κόμμα σαν οργάνωση του προλεταριάτου χρειάζεται για το θρίαμβο της κοινωνικής επανάστασης και πρώτα - πρώτα για την επίτευξη του τελικού της σκοπού - την κατάργηση των τάξεων"».

Η Α' Διεθνής ιδρύθηκε το 1864. H ίδρυσή της ήταν μια σημαντική εξέλιξη για το παγκόσμιο εργατικό κίνημα. Εξέφρασε μια πρώτη προσπάθεια συσπείρωσης των πιο προωθημένων εργατών, ύστερα από τη μακρόχρονη ύφεση που είχε προκαλέσει το τέλος της Επανάστασης του 1848. Τόσο στην ίδρυση όσο και στη λειτουργία και δράση της πήραν έντονα μέρος ο Κ. Μαρξ και ο Φρ. Ενγκελς. Ο Μαρξ, ο οποίος υπήρξε ο συντάκτης του καταστατικού της Διεθνούς, σχετικά με τη σημασία της ίδρυσής της αναφέρει στον πρόλογο τα εξής:

«Εχοντας υπόψη:

Οτι η χειραφέτηση της εργατικής τάξης πρέπει να κατακτηθεί από την ίδια την εργατική τάξη,

Οτι ο αγώνας για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης δεν είναι αγώνας για ταξικά προνόμια και μονοπώλια, αλλά για ίσα δικαιώματα και καθήκοντα και για την κατάργηση κάθε ταξικής κυριαρχίας,

Οτι η οικονομική υποδούλωση του εργάτη στο μονοπωλητή των μέσων εργασίας, δηλαδή των πηγών της ζωής, βρίσκεται στη βάση όλων των μορφών της δουλείας, στη βάση της κοινωνικής αθλιότητας, του διανοητικού μαρασμού και της πολιτικής εξάρτησης,

Οτι, επομένως, η οικονομική χειραφέτηση της εργατικής τάξης είναι ο μεγάλος τελικός σκοπός, στον οποίο πρέπει να υποταχθεί σαν μέσο κάθε πολιτικό κίνημα,

Οτι όλες οι προσπάθειες που τείνουν σ' αυτό το μεγάλο σκοπό απέτυχαν ως τώρα από έλλειψη αλληλεγγύης ανάμεσα στους διάφορους εργατικούς κλάδους κάθε χώρας και από την απουσία ενός αδελφικού δεσμού ανάμεσα στους εργάτες των διαφόρων χωρών,

Οτι η χειραφέτηση της εργατικής τάξης δεν είναι ούτε τοπικό, ούτε εθνικό, αλλά ένα κοινωνικό καθήκον που αγκαλιάζει όλες τις χώρες στις οποίες υπάρχει η σύγχρονη κοινωνία και που η λύση του εξαρτάται από την πρακτική και θεωρητική συνεργασία των πιο προχωρημένων χωρών,

Οτι το σημερινό ξαναζωντάνεμα του κινήματος της εργατικής τάξης στις πιο προχωρημένες βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης, ενώ γεννά νέες ελπίδες, απευθύνει μια πανηγυρική προειδοποίηση να μην επαναληφθούν τα παλιά λάθη και απαιτεί την άμεση συνένωση των ασύνδετων ακόμα κινημάτων,

Για όλους αυτούς τους λόγους ιδρύθηκε η Διεθνής Ενωση των Εργατών».

Με την καθοδήγηση του Καρλ Μαρξ, η Διεθνής έθεσε τις βάσεις του σύγχρονου εργατικού κινήματος τόσο από θεωρητική όσο και από οργανωτική άποψη. Η τεράστια σημασία της δράσης της Διεθνούς έγκειται στο γεγονός ότι συντέλεσε στην εκλαΐκευση και την εφαρμογή στην πράξη της θεωρίας του επιστημονικού κομμουνισμού όπως την επεξεργάστηκαν ο Μαρξ και ο Ενγκελς. Διατύπωσε την πολιτική της εργατικής τάξης απέναντι στο καπιταλιστικό κράτος και απέναντι στο κράτος γενικά, δίδαξε στην εργατική τάξη την αξία και τη σημασία της πάλης για την ανατροπή της αστικής τάξης και την κατάκτηση της εξουσίας από τους εργάτες και τη σημασία του προλεταριακού διεθνισμού. Προσδιόρισε τις βασικές λειτουργίες του εργατικού πολιτικού κόμματος. Καθόρισε τη σχέση ανάμεσα στις άμεσες διεκδικήσεις και την προλεταριακή επανάσταση, καθώς και τις προοπτικές της δικτατορίας του προλεταριάτου, και άρχισε τη διαπαιδαγώγηση στις διάφορες χώρες ενός πυρήνα έμπειρων μαρξιστών ηγετών.

Η Διεθνής, θεμελιώνοντας αυτήν την πολιτική, συνέβαλε στην επεξεργασία μιας σειράς αθάνατων έργων του εργατικού κινήματος γραμμένων κυρίως από τον Μαρξ, όπως η «Ιδρυτική Διακήρυξη» της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών και το «Καταστατικό της Ενωσης», καθώς και η ανάλυση της Κομμούνας, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία». Την περίοδο αυτή, ο Μαρξ έγραψε επίσης τον 1ο τόμο του «Κεφαλαίου» και άλλα έργα. Αλλά πάνω απ' όλα, η Διεθνής ήταν η δύναμη που εμψύχωσε και καθοδήγησε την Κομμούνα του Παρισιού, την πρώτη απόπειρα για την κατάκτηση της εξουσίας από τους εργάτες.

Η Πρώτη Διεθνής ιδρύθηκε στις 28 Σεπτέμβρη στα 1864. Στην αίθουσα «Αγιος Μαρτίνος» του Λονδίνου αντιπρόσωποι των εργατών από την Αγγλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Αμερική, την Πολωνία και την Ελβετία, έκαναν Γενική Συνέλευση και αποφάσισαν την ίδρυση της Πρώτης Διεθνούς με την ονομασία Διεθνής Ενωση Εργατών. Η συνέλευση εξέλεξε Γενικό Συμβούλιο από 21 μέλη και υποεπιτροπές για κάθε χώρα. Το Γενικό Συμβούλιο εξέλεξε πρόεδρο, επίτιμο γραμματέα και γραμματείς για κάθε χώρα. Ο Μαρξ εκλέχτηκε γραμματέας για τη Γερμανία. Το Γενικό Συμβούλιο προχώρησε στην επεξεργασία Προγράμματος και Καταστατικού της Ενωσης.

Η ίδρυση της Πρώτης Διεθνούς δεν ήταν καθόλου τυχαίο γεγονός. Ωρίμαζε σαν ιδέα σε συνθήκες ανάπτυξης του καπιταλισμού, που συνοδεύτηκαν από μια σειρά επαναστάσεις και εμφυλίους πολέμους ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη. Προάγγελος της ίδρυσής της, ήταν η Ενωση Κομμουνιστών υπό την καθοδήγηση των Μαρξ - Ενγκελς, ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξε η δράση της και κυρίως το Πρόγραμμά της, το γνωστό Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, έργο των Μαρξ - Ενγκελς, που ήταν και το πρώτο προγραμματικό ντοκουμέντο του επιστημονικού κομμουνισμού.

Η ανάπτυξη του καπιταλισμού, που επιταχύνθηκε με τη βιομηχανική επανάσταση, δημιουργούσε τις συνθήκες ανάπτυξης εργατικών αγώνων και των πρώτων ουσιαστικά πολιτικών εκδηλώσεων της εργατικής τάξης. Ετσι έχουμε τις εξεγέρσεις στη Λυών το 1831 και το 1834, την εξέγερση των υφαντουργών της Σιλεσίας το 1844, ενώ στην Αγγλία οργανώνεται το κίνημα των Χαρτιστών, που σύμφωνα με τον Λένιν είναι το πρώτο πραγματικά μαζικό, πολιτικό προλεταριακό, επαναστατικό κίνημα. Το κίνημα των Χαρτιστών εκδήλωνε έντονες διεθνιστικές τάσεις. Την ίδια εποχή έδρασαν και άλλες εργατικές ενώσεις με διεθνιστικές προλεταριακές αντιλήψεις, όπως η «Ενωση των Προγραμμένων 1834 - 1836», η «Ενωση των Δικαίων 1836 - 1839», οι «Αδελφωμένοι Δημοκράτες» που ιδρύθηκε στο Λονδίνο από Αγγλους και άλλους Ευρωπαίους εξόριστους. Οι Μαρξ και Ενγκελς είχαν σχέσεις μ' αυτό το κίνημα που θεωρείται από τους προδρόμους του διεθνιστικού προλεταριακού κινήματος. Οι Χαρτιστές επίσης δρούσαν μέσα απ' αυτή την οργάνωση. Στη Γαλλία είχαν αναπτυχθεί έντονες διεθνιστικές τάσεις στο εργατικό κίνημα, που ξεκινούσαν από τον Μπάμπεφ, την Φλόρα Τριστάν, που έγραψε στο Παρίσι μπροσούρα για την ανάγκη ίδρυσης πλατιάς διεθνιστικής οργάνωσης (Ενωση Εργατών), η οποία θα έπρεπε να δημιουργήσει επιτροπές σε όλες τις πρωτεύουσες της Ευρώπης για την ανάπτυξη του εργατικού αγώνα. Επίσης, τον Απρίλη του 1856 αντιπροσωπεία Γάλλων εργατών πήγε στο Λονδίνο και πρότεινε τη δημιουργία μιας Παγκόσμιας Ενωσης Εργατών για την καθοδήγηση της πάλης του προλεταριάτου σε διεθνή κλίμακα. Τέλος, η πιο σημαντική ήταν η Ενωση Κομμουνιστών 1847 - 1852, που αποτέλεσε το πρώτο ουσιαστικά Κομμουνιστικό Κόμμα και την πρώτη οργανωμένη μορφή διεθνούς προλεταριακής ενότητας.

Οι επαναστάσεις στα 1848 - 1849 πλούτισαν την ιστορική πείρα του διεθνούς εργατικού κινήματος. Η εξέγερση του προλεταριάτου του Παρισιού τον Ιούνη του 1848, ο πρώτος μεγάλος εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη ήταν το αποκορύφωμα της επαναστατικής πάλης της εργατικής τάξης της συγκεκριμένης περιόδου. Οι επαναστάσεις στα 1848 - 1849 απέδειξαν το αβάσιμο του ουτοπικού σοσιαλισμού και των διαφόρων μικροαστικών οπορτουνιστικών αντιλήψεων στο εργατικό κίνημα και έδωσαν τη δυνατότητα παραπέρα ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας, ενώ ταυτόχρονα ανέδειξαν την ανάγκη της αυτοτελούς πολιτικής πάλης του προλεταριάτου.

Η ανάπτυξη των εργατικών αγώνων απαιτούσε και ενιαίο προλεταριακό επαναστατικό κέντρο καθοδήγησης, οργάνωσης και συνένωσης της εργατικής τάξης και διάδοσης της θεωρίας του επιστημονικού κομμουνισμού. Η αναγκαιότητα αυτή οδήγησε στην ίδρυση της Πρώτης Διεθνούς. Σημαντική ήταν η συμβολή της Διεθνούς υπό την καθοδήγηση των Μαρξ - Ενγκελς στη διάδοση της επιστημονικής θεωρίας της αυτοτελούς επαναστατικής πάλης της εργατικής τάξης, έως την ανατροπή του καπιταλισμού και το πέρασμα στον κομμουνισμό μέσω της δικτατορίας του προλεταριάτου, το ιδεολογικό ξεκαθάρισμα από διάφορα μικροαστικά ρεύματα στο εργατικό κίνημα, (αναρχισμός, προυντονισμός, λασαλισμός, τρεϊντγιουνιονισμός), σε συνδυασμό με την άμεση καθοδήγηση μιας σειράς εργατικών και εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων.

Η Διεθνής καθοδήγησε άμεσα την εξέγερση του Παρισιού το 1871 και την Κομμούνα, την εγκαθίδρυση της πρώτης ιστορικά εργατικής κυβέρνησης, ήταν δηλαδή η πρώτη δοκιμή εγκαθίδρυσης της δικτατορίας του προλεταριάτου και την οποία αναλύει ο Μαρξ στο έργο του «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία». Ο ίδιος ο Μαρξ από τη Διεθνή, καθοδηγούσε την εξέγερση και την πορεία εξέλιξης της Κομμούνας. Με την Παρισινή Κομμούνα τελειώνει μια περίοδος ανάπτυξης εργατικών αγώνων και επαναστάσεων, ενώ η ίδια η εξέγερση του Παρισιού αποδεικνύει την αναγκαιότητα ίδρυσης κομμουνιστικών κομμάτων σε κάθε ξεχωριστή χώρα. Η Διεθνής έχει ήδη συμβάλει αποφασιστικά στο να προχωρήσει το εργατικό κίνημα σ' αυτό το επόμενο βήμα μπροστά ολοκληρώνοντας το έργο της.

Μετά την πτώση της Κομμούνας του Παρισιού, οι διώξεις ενάντια στα μέλη της Διεθνούς δυνάμωσαν σε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες. Η Κομμούνα γέμισε με τρόμο τις κυρίαρχες τάξεις, που ήταν αποφασισμένες να εμποδίσουν την επανάληψη παρόμοιων γεγονότων. Ο αστικός Τύπος επιτίθεται παντού με πείσμα ενάντια στη Διεθνή.

Στα 1870, ψηφίστηκε στη Γαλλία ένας νόμος που θεωρούσε έγκλημα το να ανήκει κανένας στη Διεθνή. Η Γαλλία ζητούσε απ' όλες τις χώρες να παραδώσουν στη γαλλική κυβέρνηση, σαν εγκληματίες κοινού ποινικού δικαίου, τους κομμουνάρους πρόσφυγες. Την ίδια χρονιά, στην Ολλανδία, διατέθηκε ένα ποσό από 3.000.000 γκούλντεν για να εμποδιστεί η διάδοση του κομμουνισμού. Στη Γερμανία, ο Μπέμπελ και ο Λίμπκνεχτ, που διαμαρτυρήθηκαν ενάντια στην προσάρτηση της Αλσατίας και της Λωραίνης και εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στην Κομμούνα, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε δύο χρόνια φυλάκιση σ' ένα φρούριο. Στην Ισπανία, στην Ιταλία, στο Βέλγιο και σ' άλλες χώρες οι διεθνιστές υποβλήθηκαν σε λυσσασμένες αστυνομικές διώξεις. Στις αρχές του 1872, η ισπανική κυβέρνηση κάλεσε τις άλλες κυβερνήσεις να συνεργαστούν για την εξόντωση της Διεθνούς. Ο πάπας ένωσε τη φωνή του με τις κραυγές εκείνων που ζητούσαν εκδίκηση. Στα 1873, η Ρωσία, η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία υπέγραψαν συμφωνία, με την οποία αναλάμβαναν την υποχρέωση να διεξάγουν κοινό αγώνα ενάντια στη Διεθνή. Προσπάθησαν να παρασύρουν και την Αγγλία, χωρίς όμως επιτυχία.

Οι επιθέσεις, όμως, των αστικών κυβερνήσεων δε θα είχαν τέτοιο αντίκτυπο, αν δεν υπήρχε η εσωτερική κρίση στη Διεθνή. Να πώς περιγράφει ο Ουίλιαμ Φόστερ, στο έργο του «Ιστορία των Τριών Διεθνών», αυτήν την κρίση:

«Πιο επικίνδυνη, όμως, για τη Διεθνή από τις αστυνομικές αυτές διώξεις ήταν η εσωτερική κρίση, που επιδεινωνόταν όλο και περισσότερο στην Οργάνωση ύστερα από το τέλος της Κομμούνας. Η κρίση αυτή συνίστατο στην όλο και πιο πεισματώδη πάλη ανάμεσα στους μαρξιστές και τους μπακουνινιστές - ανάμεσα στη "Συμμαχία", που επικεφαλής της βρισκόταν ο Μπακούνιν και στις δυνάμεις που ήταν με το μέρος του Γενικού Συμβουλίου, που καθοδηγούσε ο Μαρξ. (...) Οι μαρξιστές είχαν κάθε λόγο να υποστηρίζουν ότι η Κομμούνα επιβεβαίωσε τη γενική τους πολιτική γραμμή, αλλά οι μπακουνινιστές υποστήριζαν με πείσμα το αντίθετο. Υποστήριζαν με κάθε τρόπο πως η αυθόρμητη εξέγερση των εργατών του Παρισιού και των άλλων γαλλικών πόλεων αναιρεί τις αντιλήψεις του Μαρξ και επιβεβαιώνει γενικά τη θεωρία του αυθόρμητου που προπαγάνδιζε ο Μπακούνιν. Οι μπακουνινιστές έπαιρναν θάρρος για να δυναμώσουν τη φραξιονιστική δράση και κατόρθωσαν πραγματικά να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους σε μια σειρά χώρες. Ηταν εξαιρετικά ισχυροί στις λατινικές χώρες: Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Γαλλικό Βέλγιο, Γαλλική και Ιταλική Ελβετία. Το κύριο κέντρο τους ήταν η Γενεύη και ο Μπακούνιν κατέφευγε σε διάφορες μηχανορραφίες για να πετύχει τη μετάθεση της έδρας της Διεθνούς σ' αυτήν την πόλη. Η πείρα της Κομμούνας εξαφάνισε σχεδόν κάθε πολιτική επιρροή των προυντονιστών και των μπλανκιστών στη Γαλλία, αλλά παρέτεινε παντού την ύπαρξη των μπακουνινιστών.

Η εσωτερική κρίση οξύνθηκε στις μεγαλύτερες χώρες, που ήταν φρούρια της Διεθνούς. Στη Γαλλία ύστερα από την πτώση της Κομμούνας είχε εξασθενίσει πολύ όλο το εργατικό κίνημα. Στη Γερμανία οι καυγάδες ανάμεσα στους μαρξιστές και τους λασαλικούς, στους οποίους προστίθονταν και οι διώξεις της κυβέρνησης, έσπειραν τη σύγχυση στο εργατικό κίνημα. Στις Ενωμένες Πολιτείες, η Εθνική Ενωση των Εργατών, που κρατούσε φιλική στάση απέναντι στη Διεθνή, ξέπεφτε γοργά. Και στην Αγγλία, που ήταν το κύριο στήριγμα του Μαρξ στη Διεθνή, υπήρχαν εσωτερικές δυσκολίες. Ολοι οι τρεϊντγιουνιονιστές ηγέτες, εκτός από έναν μονάχα, παραιτήθηκαν από το Γενικό Συμβούλιο σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στη βοήθεια που έδωσε ο Μαρξ στην Κομμούνα. Αλλοι οπορτουνιστές συνδικαλιστές ηγέτες, υιοθετώντας την αντιπολιτευτική μέθοδο που χαρακτήριζε την πάλη ενάντια στο Γενικό Συμβούλιο, ίδρυσαν τη Βρετανική Ομοσπονδία της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών για να διακόψουν την άμεση επαφή του Γενικού Συμβουλίου με τα τρεϊγιούνιονς. Αυτή η άσχημη κατάσταση επιδεινώθηκε, όταν οι Εκάριους και Χέιλς, που κατείχαν διαδοχικά τη θέση του γενικού γραμματέα της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, διέκοψαν τις σχέσεις με τον Μαρξ».

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Διεθνής οργάνωσε ειδική Γενική Συνδιάσκεψη στο Λονδίνο (17 - 23 Σεπτέμβρη 1871), αντί του συνεδρίου που θα έπρεπε να συνέλθει στο Μάιντς της Γερμανίας, όπως είχε καθοριστεί πριν από ένα χρόνο. Για να μην εκτεθούν σε διώξεις οι Γάλλοι αντιπρόσωποι, η συνδιάσκεψη δεν ήταν δημόσια. Το κύριο πρόβλημα που μπήκε μπροστά στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου ήταν η επικείμενη διάσπαση στους κόλπους της Διεθνούς. Τα πράγματα έφτασαν στο σημείο, ώστε με τη δημιουργία της ομοσπονδίας του Γιούρα στην Ελβετία (που ήταν το γενικό επιτελείο του Μπακούνιν) να υπάρχουν στο πολιτικό πεδίο δύο αντίπαλες οργανώσεις.

Η Συνδιάσκεψη, βγάζοντας ένα από τα πιο σημαντικά διδάγματα της πείρας της Κομμούνας, υπογράμμισε τη μεγάλη ανάγκη για τους εργάτες των διαφόρων χωρών να δημιουργήσουν δικά τους πολιτικά κόμματα και να αρχίσουν πολιτική δράση. Η Συνδιάσκεψη συγχάρηκε επίσης το σοσιαλδημοκρατικό εργατικό κόμμα της Γερμανίας για τις τελευταίες εκλογικές επιτυχίες του. Ολα αυτά ισοδυναμούσαν, φυσικά, με θανάσιμο χτύπημα για τους μπακουνινιστές. Η Συνδιάσκεψη αποφάσισε το επόμενο συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών να συνέλθει τον ερχόμενο χρόνο.

Οι μπακουνινιστές, όμως, αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης του Λονδίνου. Στις 12 Νοέμβρη 1871 έκαναν επίσημο συνέδριο στο Σονβιλιέ της Ελβετίας, το οποίο αποτελούνταν από οπαδούς της «Συμμαχίας», ήταν μια άμεση πρόκληση κατά του Γενικού Συμβουλίου. Το συνέδριο, με δήλωσή του, που απευθυνόταν προς όλα τα τμήματα της Διεθνούς, κατάγγειλε το Συμβούλιο σα διεφθαρμένο και δικτατορικό, καταδίκαζε το πρόγραμμα της πολιτικής του δράσης και ζητούσε να συγκληθεί αμέσως ένα νέο συνέδριο. Οι ιδεολογικές διαφωνίες μετατράπηκαν σε οργανωτική διάσπαση, διαπιστώνει ο Ου. Φόστερ στην «Ιστορία των Τριών Διεθνών».

Ουσιαστικά, η διάσπαση της Διεθνούς στο Συνέδριο της Χάγης το Σεπτέμβρη του 1872, ήταν η αρχή της μετέπειτα φθίνουσας πορείας ως τη διάλυσή της.

Ο Ουίλιαμ Φόστερ αναφέρει τα εξής ως προς αυτό:

«Το 5ο Συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών συνήλθε στη Χάγη. Αρχισε τις εργασίες του στις 2 του Σεπτέμβρη 1872. Για πρώτη φορά παραβρίσκονταν προσωπικά ο Μαρξ και ο Ενγκελς. Ο Μαρξ είχε γράψει στον Ζόργκε και τον Κούγκελμαν ότι θεωρούσε το συνέδριο "ζήτημα ζωής ή θανάτου για τη Διεθνή". Και έτσι ήταν. Ο Μπακούνιν δεν παραβρισκόταν προσωπικά, αλλά οι άνθρωποί του, με επικεφαλής τον Ζ. Γκιλιόμ, ήταν πολυάριθμοι και όλοι τους έτοιμοι να παίξουν με ανοιχτά χαρτιά.

Η διάσπαση εκδηλώθηκε από την αρχή κιόλας του συνεδρίου και χρειάστηκαν τρεις μέρες για τον έλεγχο των πληρεξουσιοτήτων. Από τους 65 αντιπροσώπους που τελικά επικυρώθηκαν τα πληρεξούσιά τους, οι 40 περίπου υποστήριζαν την κύρια γραμμή του Γενικού Συμβουλίου και 25 περίπου ήταν με το μέρος της αντιπολίτευσης... Ο ξεχωρισμός μεταξύ των παρατάξεων δεν ακολουθούσε μια πέρα για πέρα σαφή ιδεολογική γραμμή, γιατί μερικοί από τους υποστηρικτές των δύο μερίδων ενεργούσαν από άλλους λόγους που δε συνδέονταν με τα κύρια προβλήματα του συνεδρίου. Τέτοια ήταν η περίπτωση των Αγγλων αντιπροσώπων, συμπεριλαμβανομένου του Εκάριους και τριών άλλων μελών του Γενικού Συμβουλίου. Οντας πριν απ' όλα οπαδοί του καθαρού τρεϊντγιουνιονισμού δε συμμερίζονταν τις αναρχικές απόψεις του Μπακούνιν, αλλά, παρ' όλα αυτά, ψήφισαν ενάντια στους μαρξιστές».

Στο ίδιο Συνέδριο και προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα, με πρόταση του Ενγκελς αποφασίστηκε η μεταφορά της έδρας της Διεθνούς στη Ν.Υόρκη των ΗΠΑ. Αλλά η κατάσταση χειροτέρευε. Υστερα από το 6ο Συνέδριο της Φιλαδέλφειας οξύνεται ακόμη περισσότερο η διαπάλη στο Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς. Ο Ζόργκε πρότεινε να διακοπούν οι εργασίες του για ένα χρόνο, αλλά ύστερα απ' αυτό συνεχίζεται η φραξιονιστική δράση, αναγκάζοντας τον Ζόργκε που ήταν γενικός γραμματέας της Διεθνούς να παραιτηθεί. Ουσιαστικά, η Διεθνής είχε διαλυθεί οριστικά. Εμενε η τυπική απόφαση.

Σχετικά μ' αυτό, ο Ενγκελς σε γράμμα του (12-17 του Σεπτέμβρη 1874) στον Ζόργκε εκτιμά τα εξής:

«... Με την αποχώρησή σου η παλιάΔιεθνής έτσι ή αλλιώς, τέλειωσε την ύπαρξή της. Κι αυτό είναι καλό. Ανήκε στην περίοδο της δεύτερης αυτοκρατορίας, όταν η καταπίεση που κυριαρχούσε σ' όλη την Ευρώπη υπαγόρευε στο εργατικό κίνημα, που μόλις αφυπνιζόταν ξανά, την ενότητα και την αποχή από κάθε εσωτερική πολεμική. Ηταν η στιγμή που τα κοινά κοσμοπολίτικα συμφέροντα του προλεταριάτου μπορούσαν να προβάλλουν στο προσκήνιο. Η Γερμανία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Δανία, μόλις τότε είχαν μπει ή έμπαιναν στο κίνημα. Στην πραγματικότητα, το 1864, ο θεωρητικός χαρακτήρας του ίδιου του κινήματος σ' όλη την Ευρώπη, δηλαδή στις μάζες, ήταν ακόμα πολύ ασαφής, ο γερμανικός κομμουνισμός δεν υπήρχε ακόμα σαν εργατικό κόμμα, ο προυντονισμός ήταν πολύ αδύνατος, για να μπορέσει να παρουσιάσει τις ιδιαίτερες λόξες του. Οι καινούριες ανοησίες του Μπακούνιν δεν υπήρχαν τότε ούτε και στο δικό του το κεφάλι, ενώ και οι αρχηγοί ακόμα των αγγλικών τρέιντ-γιούνιονς πιστεύανε ότι μπορούσαν να μπουν στο κίνημα με βάση το πρόγραμμα που διατυπωνόταν στην εισαγωγή του Καταστατικού. Η πρώτη μεγάλη επιτυχία έπρεπε ν' ανατινάξει την αφελή αυτή συνύπαρξη όλων των παρατάξεων. Η επιτυχία αυτή ήταν η Κομμούνα που ήταν αναντίρρητα το πνευματικό παιδί της Διεθνούς, αν και η Διεθνής δεν κούνησε ούτε το δαχτυλάκι της για να τη φτιάξει. Ετσι η Διεθνής θεωρήθηκε ως ένα βαθμό, κι αυτό πέρα για πέρα δικαιολογημένα, υπεύθυνη για την Κομμούνα. Οταν, χάρη στην Κομμούνα, η Διεθνής έγινε μια ηθική δύναμη στην Ευρώπη, άρχισε αμέσως ο καυγάς. Κάθε ρεύμα ήθελε να εκμεταλλευτεί την επιτυχία για τον εαυτό του. Ηρθε η αποσύνθεση που δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Ο φθόνος για την αυξανόμενη δύναμη μεμονωμένων ατόμων που ήταν πραγματικά έτοιμα να συνεχίσουν την εργασία τους με βάση το παλιό ευρύ πρόγραμμα - των Γερμανών κομμουνιστών - έσπρωξε τους Βέλγους προυντονιστές στην αγκαλιά των μπακουνινιστών τυχοδιωχτών. Το Συνέδριο της Χάγης σήμανε στην πραγματικότητα το τέλος - και μάλιστα και για τα δυο κόμματα. Η μόνη χώρα όπου μπορούσε ακόμα να γίνει κάτι στο όνομα της Διεθνούς, ήταν η Αμερική, και ένα υγιές ένστιχτο ενέπνευσε τη μετατόπιση της ανώτατης ηγεσίας εκεί. Το γόητρό της όμως εξαντλήθηκε τώρα και κει και κάθε παραπέρα προσπάθεια να της εμφυσήσουν νέα ζωή θα ήταν τρέλα και σπατάλη δυνάμεων. Δέκα ολόκληρα χρόνια η Διεθνής κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή ιστορία προς μια πλευρά - προς την πλευρά που βρίσκεται το μέλλον - και μπορεί να κοιτάξει με περηφάνια το έργο που έκανε. Ομως με την παλιά της μορφή, έχει πια ξεπεραστεί. Για να δημιουργηθεί μια νέα Διεθνής με τον τρόπο της παλιάς, μια ένωση όλων των προλεταριακών κομμάτων όλων των χωρών, θα χρειαζόταν μια γενική κατάπνιξη του εργατικού κινήματος, όπως στην περίοδο 1849 - 1864. Ο προλεταριακός κόσμος τώρα μεγάλωσε και πλάτυνε τόσο που δεν μπορεί πια να γίνει ένα τέτοιο πράγμα. Πιστεύω ότι η επόμενη Διεθνής - ύστερα από μερικά χρόνια επίδρασης των έργων του Μαρξ - θα είναι καθαρά κομμουνιστική και θα διακηρύξει άμεσα τις αρχές μας».

Βεβαίως αυτή η εκτίμηση για την Κομμουνιστική Διεθνή εκπληρώθηκε από τον Λένιν και το Κόμμα των Μπολσεβίκων πολύ αργότερα, στα 1919.

_______________________________________

Πηγές:

1. Ουίλιαμ Φόστερ, «Ιστορία των τριών Διεθνών».

2. «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια».

3. Μαρξ - Ενγκελς: «Διαλεχτά έργα», τόμος πρώτος, σελ. 440-451.

4. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα».